İNŞAAT DÜNYASI DERGİSİ Mart-Nisan 2024 sayısında “Marka” bölümünde Türkiye İMSAD Genel Sekreteri ve buildingSMART Türkiye Yürütme Kurulu Üyesi Aygen Erkal’ı ağırladı. Erkal, “Endüstri 4.0 ve dijitalleşme çağında inşaat sektörünü geleceğe taşıyan BIM, binaları ve altyapı projelerini planlamak, tasarlamak, inşa etmek, yönetmek ve işletmek amacıyla bir araya gelen tüm paydaşları evrensel ve her zaman güncel bir model etrafında birbirine bağlarken daha verimli iş akışlarının yolunu açar. Üreticilerin projelere daha anlamlı, verimli ve etkili katkı sağlamasına yarar” dedi.
BIM’in (Building Information Modeling) tanımını yapar mısınız? Türkçedeki ismi ile ‘Yapı Bilgi Modellemesi’ dendiğinde ne anlamalıyız?
Teknoloji, her alanda olduğu gibi mimari projeler konusunda da süreçleri kolaylaştırmak ve hızlandırmak için gün geçtikçe daha fazla seçenek sunulmasını sağlıyor. Mimari projelerin tasarım ve inşa aşamalarıyla birlikte kullanım ve işletme sürelerini de kapsayan Yapı Bilgi Modellemesi (BIM) ise sunulan bu teknolojiler arasında en dikkat çekici seçeneklerden biri.
BIM, en temel tanımı ile birbirinden farklı mimari projelerin tasarımında, inşasında ve sürdürülmesinde görev üstlenenlerin ortak olarak yararlanabileceği 3 boyutlu bir bilgi paylaşım süreci.
Bu bağlamda BIM, binaları ve altyapı projelerini planlamak, tasarlamak, inşa etmek, yönetmek ve işletmek amacıyla bir araya gelen tüm paydaşları evrensel ve her zaman güncel bir model etrafında birbirine bağlarken daha verimli iş akışlarının yolunu açar. Üreticilerin projelere daha anlamlı, verimli ve etkili katkı sağlamasına yarar.
BIM, disiplinler arasında ortak bir “dil” görevi görür. Müşteri beklentilerini optimize şekilde karşılarken, olası riskleri en aza indirger. Ürünlerin en güncel halinin tüm özellikleri ile BIM kütüphanelerine yansıtılması, inşaat süreçlerindeki tüm paydaşların bu bilgiye kolayca ve hızla ulaşmasını sağlar.
İNŞAAT SEKTÖRÜNÜN GELİŞMELERE AYAK UYDURMASI, GELECEĞİ YAKALAMASI ELZEM
Türkiye İMSAD ile buildingSMART Türkiye ilişkisini kısaca anlatır mısınız? Türkiye İMSAD niçin bünyesinde böyle bir oluşuma gitti?
Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de inşaat sektörü dijitalleşmede diğer sektörlerin çok gerisinde kalıyor. İnşaat sektöründe dijital dönüşüm sürecinin en önemli teknolojik örneklerinden biri olan BIM, Endüstri 4.0 ve dijitalleşme çağında inşaat sektörünü geleceğe taşıyor. Günümüzde tüm sektörler teknolojideki gelişmelerle kendini yenileme ve geliştirme imkanı bulurken, inşaat sektörünün de bu gelişmelere ayak uydurması, geleceği yakalaması için elzem görünüyor. 21’inci yüzyılda inşaat sektörü tasarım ve projelerinde yüzyıllardır kullanmakta olduğu 2- boyutlu (2D) pafta kullanımın ötesinde, artık proje verileriyle beraber 3-boyutlu (3D) modelleri kullanarak yeni bir sürece geçiş yapıyor. Artık yapılar eskinin üretim yöntemleri ile değil, inşaat sonucunun görülebildiği üç boyutlu modelleme sistemleri ile yapılıyor.
Şu an geldiğimiz noktada; buildingSMART Türkiye’nin değerli çalışmalarıyla üyelerimizi BIM konusunda sık sık bilgilendirirken, mimarlar, mühendisler, proje yöneticileri, akademisyenler, kamu otoriteleri, meslek odaları ve ilgilenen tüm taraflarla da bilgi alışverişinde ve değerlendirmelerde bulunuyor ve iş birlikleri geliştiriyoruz.
İHALE ŞARTNAMELERİNDE BIM KULLANIMI ZORUNLU HALE GELİYOR
BIM’in geleneksel inşaat yöntemlerinden farkı nedir? BIM inşaat malzemeleri sektörü ve inşaat projelerine hangi avantajları sağlıyor?
İnşaat şirketlerimizin yurt dışında yürüttükleri proje sayısı arttıkça, BIM’in yurt içi projelerde kullanılma oranlarının da arttığını söyleyebiliriz. Çünkü bazı ülkeler ihale şartnamelerinde BIM kullanımını zorunlu hale getirdiler. Dolayısıyla BIM’in getirdiği faydayla tanışan yapım şirketleri, büyük ölçekli tüm projelerini BIM ile daha etkin şekilde yönetmeye başladı. BIM uygulamalarının kolaylık sağladığı bir başka alan ise bizim de çok önem verdiğimiz yenileme konusu.
Mevcut binaların dijital ikizlerini modelleyerek kapsamlı iyileştirmeler ve yenileme ihtiyacında, yapı ile ilgili bilgilerin BIM temelli bir süreçle yönetilmesi önemli kolaylıklar sağlıyor. Yapının bakım/onarım geçmişinin saklanması, ileriki dönemlerde binadaki sorunların kolaylıkla giderilmesinde yardımcı oluyor. Her iki alanda da malzemelerin seçimi ve performans sonuçlarını önceden öngörme olanağı sağlayan BIM kütüphanelerinde bir firmaya ait ne kadar çok ürün ve özellik yer alırsa, kendini o kadar çok öne çıkarma, ürünlerini sunma, rakiplerinden sıyrılma imkânı buluyor.
BIM KÜTÜPHANESİNDE ÜRÜNLERİN PAYLAŞILMASI ÖNEMLİ FIRSATLAR BARINDIRIYOR
BIM kullanılarak yürütülen özellikle büyük ölçekli yapıların inşaatında ya da yenilenmesinde, malzeme seçimi sırasında rakipleri geride bırakmak, pazarda etkin olmak, mevcut payı büyütmek için şirketlerin BIM kütüphanesinde ürünlerinin paylaşılması önemli fırsatlar barındırıyor. BIM kütüphanelerini tasarımcıların ve yapımcıların kolayca ulaşabileceği dijital bir katalog gibi düşünürsek firmalar açısından önemi rahatlıkla anlaşılabilir. Ancak buna rağmen ülkemizde bu kütüphanelerin yeterince kullanıldığını söyleyemeyiz.
Bunun gerçekleşmesi için sadece malzeme üreticilerinin değil, tasarımcıların, yapımcıların ve teknik müşavirlerimizin de bu alandaki kapasitelerinin artması gerekli. Bunun için de yabancı bazı ülkelerde olduğu gibi, kamu projelerinden başlayarak özellikle büyük projelerde BIM kullanımının mecburi olması gerekiyor.
BIM ÜLKEMİZDE 2018 SONRASINDA DAHA AKTİF OLARAK KULLANILMAYA BAŞLANDI
BIM’in inşaat sektöründe sürdürülebilirlik ve enerji verimliliğine etkisi nedir? Bilgi verir misiniz?
Sürdürülebilirlik çok geniş bir alanı kapsıyor ancak karbon salımının en büyük kaynaklarından birisi olarak yapıların karbon ayak izini azaltmayı hedeflemek günümüzde inşaat sektörünün tüm taraflarının (mimar-müteahhit-müşavir ve malzeme üreticisi) önceliği olmalı. Bu hedefe ulaşmak için BIM süreçlerinden faydalanmak işimizi kolaylaştırıyor. Çünkü BIM sayesinde henüz inşaata başlamadan önce yapım aşamalarından yıkımlarına kadar olan tüm süreçlerde o binanın enerji tüketimlerini, çevresel etkilerini, karbon ayak izlerini hesaplayabiliyor gerekirse tasarımınızı vb. buna göre daha işin başında değiştirebiliyorsunuz. Ayrıca bir inşaatı klasik yönteme göre daha az hatayla ve daha kısa sürede bitirerek çevreye verebileceğiniz zararı da en aza indirmiş oluyorsunuz.
Ülkemizde 2018 yılı sonrasında daha aktif olarak kullanılmaya başlayan BIM uygulamalarının, yürütülen süreçlere katkılarının her birini kaynakların verimliliği açısından değerlendirirsek, sürdürülebilirliğe katkısını çok daha iyi anlarız.
BIM UYGULAMALARI ŞANTİYE HATALARINI YÜZDE 41 AZALTIYOR
BIM’in (Yapı Bilgi Modellemesi) inşaat maliyetlerine etkisi nedir? Paydaşlara hangi avantajları sağlıyor?
Teknolojinin inşaatta etkin şekilde kullanımını sağlayan BIM, çeşitli yazılımların birbirine uyumlu şekilde proje yönetimine entegre edilmesiyle tüm değişkenlere göre planı yönetme imkânı veriyor. BIM sayesinde, proje fikri ile sonuç arasındaki maliyet ve zaman değerlerini kesine yakın şekilde hesaplayabiliyor, kayıpları yönetebiliyoruz.
Örneğin yalıtım açısından değerlendirirsek, bir binaya hangi malzeme ile ne kadar sürede ne kadar maliyetle yalıtım yapılabileceğini görebiliyoruz. Bu durum hem maliyet tasarrufu hem de gerçek öngörülerde bulunma imkânı sağlıyor. Ayrıca yapılan araştırmalar BIM uygulamalarının şantiye hatalarını yüzde 41 azalttığını, maliyetleri yüzde 23’e varan oranlarda düşürdüğünü, hızı ise yüzde 19 artırdığını ortaya koyuyor.
buildingSMART PROFESYONEL SERTİFİKASYON PROGRAMI SEKTÖRDE ÖNE ÇIKMAYA İMKAN TANIYOR
buildingSMART Türkiye tarafından verilen uluslararası BIM sertifikası PCERT, inşaat sektöründe faaliyet gösteren şirketlere ne gibi avantajlar sağlıyor? Sertifikayı almak için hangi şartları yerine getirmek gerekiyor?
buildingSMART International tarafından yürütülen buildingSMART Profesyonel Sertifikasyon Programı kapsamında eğitim verecek olan kuruluşların yetkilendirme görevi şubeler tarafından yerine getiriliyor. Biz de bu çerçevede uluslararası geçerliliği olan BIM sertifikası için kolları sıvadık. 4 eğitim kurumu 2022 sonu itibarıyla yetkilendirildi. Eğitimler 2023 yılı ocak ayında başladı, yıl içinde bir eğitim kurumu daha eklendi ve halen eğitimler 5 eğitim sağlayıcı kurum aracılığıyla devam ediyor.
buildingSMART Profesyonel Sertifikasyon Programı, kişilerin yetenekleri ve dijital çalışma yöntemleri konusunda tanınabilir bir eğitime sahip olduğuna dair uluslararası bir doğrulama sağlıyor.
Bilindiği üzere inşaat sektörü dijital dönüşümünü sürdürürken beceri geliştirme ihtiyacı da artıyor. Bu, kapsamlı bir deneyime sahip kişilerin yüksek talep gördüğü anlamına geldiğinden becerilerin, bilgilerin ve deneyimlerin sergilenmesi adına buildingSMART Profesyonel Sertifikasyon Programı sektörde öne çıkmanıza imkan tanıyor. Bu sertifika sayesinde BIM becerilerinin profesyonel ve kişisel gelişim açısından önemli bir kilometre taşına dönüştürebilmek mümkün. buildingSMART International, şimdiden 10 binden fazla kişinin dijital inşaat profesyonelleri olarak tanınmalarına yardımcı oldu.
Sertifikayı almak için yetkilendirilmiş eğitim sağlayıcı kurumlarının eğitimlerine katılıp sınavları başarıyla tamamlamak yeterli.
“GÖREREK VE BİLEREK” İLERLEME OLANAĞI SAĞLIYOR
BIM’ın gelecekte inşaat sektöründe nasıl bir rol oynayacağını öngörüyorsunuz?
BIM bize en gerçekçi modelleme imkânlarıyla “görerek ve bilerek” ilerleme olanağı sağlıyor. İnşaatları daha kısa sürede daha az hatayla tamamlayabilmek kaynak verimliliği açısından büyük avantajlar sağlıyor. Örneğin; akıllı şehirler, teknolojinin desteğiyle hayatımızı kolaylaştırırken, gezegenimizdeki kaynakların verimli kullanılması temeline dayanıyor. Dolayısıyla BIM burada, sadece bir yapıyla sınırlı kalmayıp inşa edilen yapı ile diğer yapılar ve şehirle ilişkisinin kurulmasında da yardımcı oluyor.
Enerji, kamu hizmetleri ve tüketim malzemelerinin verimli kullanımı; bakım, denetim, işletme faaliyetlerinin ve acil tahliye planlamasının kolaylaştırılması, IoT (nesnelerin interneti) desteği ile yaşam kalitesi yüksek, çevreci, sürdürülebilir şehirlerin oluşturulması gibi kritik noktalarda da BIM önemli faydalar sağlayacak.
AMAÇ SEKTÖRDE RİSKLERİN VE MALİYETLERİN AZALTILMASI
Yapı Yaşam Döngüsünde Bilgilerin Düzenlenmesi, Sayısallaştırılması ve Yönetimi Rehber Kitabından bahsedebilir misiniz?
Bu çalışmayla sektörümüzün tüm paydaşlarının çalışma alanlarıyla ilgili olan ve bir yapının tüm yaşam döngüsü boyunca üretilen bilgilerin düzenlenmesi, sayısallaştırılması ve yönetilmesi konusunda uzun zamandır talep edilen bir rehberi yayınlamış olduk.
Rehberi hazırlarken, çalışmanın içeriği için; sektörden geniş̧ bir paydaş̧ yelpazesini temsil eden, kamu ve özel sektör işverenleri ile işletmeciler, müşavirler, danışmanlar, inşaat malzemesi üreticileri, müteahhitler, yükleniciler, akademisyen ve yazılım tedarikçileri ile geliştiricilerin bir araya geldiği bSTR Çalışma Grupları ile yorumlarıyla katkıda bulunan destekleyen kurumlar büyük emek verdi.
İlgili dünya standartlarına uyumlu olarak bu çalışma; Türkiye’de yapıların planlama, tasarım ve işletme aşamalarında yer alan tüm paydaşların kendi ihtiyaçlarıyla birlikte proje ihtiyaçlarını karşılayan, birbiriyle uyumlu olan süreçlerin ve kurguların oluşturulmasını sağlayacak bilgileri içeren zengin bir rehber olarak ortaya çıktı.
Sektörde bilgilerin ve süreçlerin sayısallaştırılmasındaki ana amacımız, inşaat projelerinde, varlık teslim ve işletme aşamasında, geniş̧ anlamda bilgi modellerinin üretimi ve kullanımını sağlayacak süreçlerin tesis edilmesiyle, sektör genelinde risklerin ve maliyetlerin azaltılması yoluyla, verimliliğin ve kârlılığın artırılmasını sağlamak.
Peki bu rehber sektöre nasıl bir fayda sağlayacak?
Hazırladığımız bu rehberin ilk bölümleri projelerdeki bilgi yönetim süreçlerinin genelinde ortak anlayış sağlamak amacıyla yapı geliştirme aşamalarını ve bu aşamalarda paydaşlar arasındaki teslim gereksinimlerini tarif ederek başlıyor.
Diğer bölümler ise projelerin farklı aşamalarında görev alan paydaşlara yönelik, birbirleriyle bağlantılı olacak şekilde, kendi kapsam ve ihtiyaçları doğrultusunda geliştirildi.
Son bölümde rehberde tarif ettiğimiz belge ve süreçlerin farklı proje türleri için uygulama örnekleri ve açıklamalarına yer verdik.
Bölge ve dünya pazarlarında rekabet edebilmek ve verimliliği artırmak için BIM ve beraberinde getirdiği sayısal uygulamaların, tüm paydaşlarca doğru anlaşılıp yönlendirilmesi, geliştirilmesi ve yaygın olarak uygulanması kaçınılmaz hale gelmiş̧ durumda.
Buradan hareketle hayata geçirdiğimiz bu rehber doğrultusunda, sektörümüzün rekabetçi ve verimli olmasına fayda sağlamayı hedefliyoruz.
Bu rehberin; malzeme üreticileri, işverenler, müteahhitler, danışmanlar, proje yönetim şirketleri, yazılımcılar ve tüm yapı sektörü paydaşları için BIM konusunda proje yönetim süreçlerinde ortak anlayış sağlayacak bir baş ucu rehberi olacağına inanıyoruz.
BIM MEVZUATI OLUŞTURULMALI
Tüm dünyada geçerli olan ISO standartlarının BIM ile ilgili olanlarına yenileri ekleniyor, mevcut olanlar ise güncelleniyor. Bu standartların ülkemizde hiç vakit kaybetmeden Türkçeye çevrilmesi ve TSE tarafından yayımlanması gerekiyor. BIM konusunda yetişmiş insan kaynağına olan ihtiyaca istinaden üniversitelerde ilgili bölümlerin müfredatına BIM konusunun girmesi şart. Sektör profesyonellerinin de BIM ile ilgili eğitimlere ulaşmaları için her türlü imkan sağlanmalı.
Özellikle büyük kamu projeleri yürüten Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Ulaştırma Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Enerji Bakanlığı gibi bakanlıkların, belediyelerin ve kamu kurumlarının BIM mevzuatını oluşturmaları, bu kurumların mevcut personellerinin BIM ile ilgili kapasitelerini artırmaları gerekiyor. Konunun ülkemizde artan önemini düşünürsek kamu kurumlarının özel sektör ve sektördeki STK’lar ile iş birliği yapmaları büyük önem taşıyor.
