Türkiye’nin ilk ve tek çelik deprem izolatör üretici ve ihracatçısı: TİS Teknoloji
İNŞAAT DÜNYASI DERGİSİ Mart-Nisan 2024 sayısında “Özel Dosya” bölümünde “Deprem Performansı Yüksek Yapılar ve Güçlendirme Teknikleri” konusunu masaya yatırdı. Dosya çerçevesinde sorularımızı yanıtlayan TİS Teknoloji Genel Müdürü Uğurcan Özçamur, “Deprem güvenliği teknolojilerinin tasarımını, üretimini ve saha uygulamasını yapan ilk ve tek yerli firma olan TİS Teknoloji’nin çelik deprem izolatörleri beklendiği gibi Kahramanmaraş’taki iki büyük depremde aktive olmuş, çalışmış ve görevlerini beklendiği şekilde yerine getirmiştir. Kahramanmaraş’taki iki büyük depremde yalnızca izolatörlü hastaneler faaliyetlerine devam edebilmiştir” dedi.
TİS TEKNOLOJİ’nin kuruluş ve faaliyet alanlarından kısaca bahseder misiniz?
2012 yılında araştırma ve ürün geliştirme süreçlerini başlatan TİS Teknolojik İzolatör Sistemleri, 2014 yılında Ankara’da kurulmuştur. TİS, öncelikli olarak sürtünmeli sarkaç tipi deprem yalıtım cihazları (deprem izolatörü) olmak üzere; yapısal mesnet, özel sönümleyici cihazlar ve proje bazlı tasarlanıp üretilmesi gereken diğer deprem güvenliği teknolojilerinin tasarımını, üretimini ve saha uygulamasını yapan ilk ve tek yerli firmadır.
TİS aynı zamanda yapısal tasarım, ileri deprem mühendisliği çözümleri, performans analizleri yapmak gibi mühendislik hizmetlerini de sunmaktadır. TİS, üretimini yaptığı tüm cihazlar için CE belgelerine sahip ve dünya standartlarında ISO9001, ISO14001 ve ISO45001’in birleşimiyle oluşan entegre yönetim sistemine de uyumlu olarak 40.000m2 kapalı, 200.000 m2 açık alana sahip bir üretim tesisinde imalat yapmaktadır.
TİS, aktif olarak sürekli bir şekilde Ar-Ge çalışmalarına da devam ederek yenilikçi deprem mühendisliği çözümlerini piyasaya sürme çalışmalarına da devam etmektedir. Bunun sonucunda da gerek dünyada gerekse Türkiye’de deprem bilincinin toplum geneline yayılmasını sağlayarak depreme dirençli kentler yaratma amacında hareket etmektedir.
YALNIZCA DEPREM İZOLATÖRLÜ HASTANELER FAALİYETLERİNE DEVAM EDEBİLDİ
TİS TEKNOLOJİ’nin Kahramanmaraş depremleri sonrası genel değerlendirme raporu hakkında kısaca bilgi verir misiniz?
06.02.2023 tarihinde Kahramanmaraş ili sınırları içinde, sırasıyla Pazarcık ve Elbistan merkez üslerinde meydana gelen ve 11 ili etkileyen 7.8 ve 7.5 büyüklüklerindeki depremler sonrasında, TİS’in tasarım, üretim, prototip testi, üretim testi ve şantiye montajı işlerini üstlendiği 8 adet projede toplam 2304 adet sürtünmeli sarkaç tipi TIS Double Pendulum (TDP) tipi deprem yalıtım cihazı kullanılmıştır.
Depremler sonrası gerek TİS personelinin gerekse bağımsız mühendis, gözlemci ve akademisyenlerin yaptığı saha gözlemi ve analitik çalışmalar neticesinde çok önemli teknik ve bilimsel bulgulara ulaşılmıştır. Bu bulgular gerek TİS’in yayınladığı değerlendirme raporlarında gerekse ulusal ve uluslararası makale ve raporlarda yayınlanmıştır. Bu bulguların özeti ise aşağıdaki gibidir:
Depremden en çok etkilenen Hatay, Kahramanmaraş, Adıyaman ve Malatya illerinde deprem günü 6 Şubat 2023 tarihinde faaliyetlerine devam edebilen hastaneler yalnızca deprem izolatörlü hastaneler olmuştur.
Bölgede bulunan deprem yalıtımlı tüm projelerde (TİS’in üretimi olmayanlar da dahil) deprem yalıtım cihazları beklendiği gibi aktive olmuş, çalışmış ve görevlerini beklendiği şekilde yerine getirmiştir. Deprem yalıtım sistemleri sayesinde üst yapıya aktarılan ivmeler ve kuvvetler %50 ile %80 arasında değişken oranlarda azalmıştır. Deprem yalıtımlı yapıların performansının, klasik yöntemlerle inşa edilmiş yapılara göre çok üstün olduğu gözlenmiştir. Hatta, sismik boşluk ve yapısal olmayan eleman detaylarının doğru uygulandığı projelerde beklenen üstün performansın dahi üzerine çıkılabileceği anlaşılmıştır.
YAPI ETRAFINDA DEPREM YALITIM SİSTEMİNİN HAREKETİNE İZİN VERECEK BOŞLUK BULUNMALI
Deprem yalıtımlı projelerde en çok dikkat edilmesi gereken husus yapı etrafında deprem yalıtım sisteminin hareketine izin verecek şekilde bir boşluk bulunmasıdır. Sismik boşluk adı verilen bu detayın mimari proje ve statik projede net bir şekilde tanımlanması ve sahada bu şekilde uygulanıyor olduğunun denetleniyor olması kritik öneme sahiptir.
Sahada yapılan gözlemlerde deprem yalıtımlı yapılarda yapısal olmayan elemanların (dolgu duvar, mekanik tesisat, asma tavan, vb) tasarım, uygulama ve detaylarının önemi anlaşılmıştır. Yapıların tüm mekanik detayları deprem yalıtım arayüzünde her yöne deprem yalıtım sisteminin deplasman kapasitesi kadar harekete izin verecek şekilde özel olarak tasarlanmalı, detaylandırılmalı ve uygulanmalıdır.
Yapıların içinde bulunan mekanik sistemlere ise yine sismik detaylandırma yapılması gerekmektedir. Deprem yalıtımı uygulaması yapılmış olsa dahi üst yapıda bir miktar göreli kat ötelenmesi oluşması ve belli bir seviye kat ivmesi gözlenmesi beklenen bir durumdur. Bunun için de dolgu duvar ve asma tavan gibi yapısal olmayan eleman detaylarının buna göre hesaplanması ve uygulanması gerekmektedir.
Deprem yalıtım cihazlarında herhangi bir deformasyon ya da hasar gözlenmemiştir. İki çok büyük ve sayısız artçı depremi yaşamalarına rağmen hiçbir deprem yalıtım cihazına herhangi bir bakım uygulaması yapılmasına gerek olmadığı görülmüştür.
Deprem yalıtımlı olarak projelendirilmiş ve inşa edilmiş yapılarda yapı sağlığı izleme sistemi kurulması hem deprem sonrası değerlendirmelerin tam anlamıyla yapılabilmesi için hem de söz konusu yapının deprem sonrası güvenli olduğunun anında anlaşılabilmesi için kritik önemdedir.
KAMU VE ÖZEL SEKTÖRDE DEPREM YALITIMI TEKNOLOJİSİ İÇİN CİDDİ BİR TALEP ARTIŞI OLMUŞTUR
6 Şubat Kahramanmaraş depremleri sonrası inşaat projelerinde izolatör sistemlerine ilgi nasıl oldu? Soruya kentsel dönüşüm ve yapısal güçlendirme çerçevesinde cevap verir misiniz?
6 Şubat depremleri öncesinde yaygın olarak bilinmeyen bir teknoloji olan deprem yalıtımı, depremlerde deprem yalıtımlı yapıların üstün performansının toplum geneli tarafından duyulmasının ardından ciddi bir bilinirlik kazanmıştır. Buna bağlı olarak gerek kamu gerekse özel sektörden deprem yalıtımı teknolojisinin kullanımı konusunda çok ciddi bir talep artışı olmuştur.
Özel sektör ve yatırımcı tarafından ilginin artması ile Türkiye’nin dört bir yanında konut projeleri deprem yalıtımlı olarak projelendirilmiş ve uygulamaya başlanmıştır. Örneğin Osmaniye Düziçi, Şanlıurfa, Gaziantep, Erzurum, Kayseri, Uşak, Bursa, Samsun ve İstanbul’un pek çok ilçesinde gerek kentsel dönüşüm gerek toplu konut gerekse tekil konut projeleri deprem yalıtımlı olarak projelendirilmekte ve inşa edilmektedir.
HER İKİ TİP YALITIM CİHAZINDAN DA İSTENİLEN ÜSTÜN PERFORMANS ALINABİLİR
TİS TEKNOLOJİ’nin deprem performansı yüksek yapılarda kullanılan ürünleri (izolatör sistemleri) hakkında bilgi verir misiniz? Çelik ve kauçuk izolatörlerin özelliklerini kısaca karşılaştırır mısınız?
TİS olarak biz sürtünmeli sarkaç olarak bilinen çelik deprem izolatörleri tasarlıyor ve üretiyoruz. Deprem izolatörlerinin esas olarak iki ana tipi bulunmakta ve yaygın olarak kullanılmaktadır. Bunlar çelik esaslı ve kauçuk esaslı olarak ayrılabilirler. Hangi izolatör tipinin daha üstün ve daha avantajlı olduğunu söylemek genellikle oldukça güçtür.
Bazı projelerde çelik esaslı sürtünmeli sarkaç izolatörler performans açısından avantajlı olmaktayken bazı projelerde kauçuk esaslı ürünler öne çıkabilir. Bu tamamen yapının özelliğine ve bölgenin depremselliğine bağlı olarak belirlenir. Ancak projelerin en az %90’ında her iki tip yalıtım cihazından da istediğiniz üstün performansı alabilirsiniz.
Burada önemli konu cihaz tipi seçimi değil, kendini gerçek depremlerle kanıtlamış, çok sayıda proje uygulamış ve elinde çok sayıda deney verisi olan kaliteli üreticilerin ürünlerini tercih etmek olacaktır. Doğru mühendislik hizmeti ile doğru yapılar ve doğru teknolojiler kullanmak esas olduktan sonra cihaz tipi de kendiliğinden oluşacaktır.
TARİHİ ESERLERİN GÜÇLENDİRMESİNDE YAPTIĞIMIZ UYGULAMALAR MEVCUT
TİS TEKNOLOJİ’nin izolatör sistemleri yapısal güçlendirme ve restorasyon projelerinde de kullanılabilir mi? Uyguladığınız projeler hakkında kısaca bilgi verir misiniz?
Tarihi eserlerin güçlendirmesinde yaptığımız uygulamalar mevcut. Batman Hasankeyf’te bulunan Zeynel Bey Türbesi, İstanbul’da bulunan tarihi Göztepe Tren İstasyonu ve Galataport Nusretiye Saat Kulesi bu projelere örnek olarak verilebilir.
Güçlendirilmesi gerekli görülen tarihi eserlerin deprem yalıtımı ile güçlendirilmesindeki en büyük avantaj tabii ki yapının kendisine görsel olarak hiç müdahale etmeden bu uygulamayı yapabilmemiz. Bu sayede hem binlerce yıllık tarihi eserleri olası en büyük depremlere karşı koruyor hem de görsel olarak esere hiçbir müdahalede bulunmuyor oluyoruz.
TİS TEKNOLOJİ’NİN İZOLATÖR SİSTEMLERİ 13 FARKLI ÜLKEYE İHRAÇ EDİLMEKTE
TİS TEKNOLOJİ’nin izolatör sistemlerini ihraç ediyor musunuz? İzolatör sistemlerinizin yurt dışında tercih edildiği projeler var mı? Bu çerçevede ihracat rakamlarınızdan bahseder misiniz?
İhracatımız mevcut. 2017 yılından beri İtalya’ya çok sayıda ihracatımız oldu. İtalya’da hastane, köprü, viyadük, otel, okul gibi pek çok yapıda bizim ürünlerimiz kullanıldı. Ek olarak, özellikle 6 Şubat depremlerinde ürünlerimizin performansının tüm dünyada görülmesi ve TİS’in kendini gerçek depremlerde kanıtlayan ilk sürtünmeli sarkaç izolatörlerin üreticisi olması nedeniyle tüm dünyadan ciddi bir ilgi gördük.
TÜRKİYE’DE VE DÜNYADA DEPREMDE ÜSTÜN PERFORMANS ARTIK LÜKS OLARAK GÖRÜLMEMELİ
Depreme dayanıklı yapılar elde edebilmek için pek çok teknoloji ve teknik mevcut. Deprem yalıtımı bunlardan biri. Kendini her depremde kanıtlayan, 50 yıldır dünyada uygulanan ve tüm ulusal ve uluslararası yönetmeliklerde tanımlı bir teknoloji olması nedeniyle artık bilinen bir teknoloji olduğunu da söylemek mümkün. Ama önemli olan bu teknolojilerin, yeni ya da eski, farkına varmak ve bunları yaygın bir şekilde kullanmak.
Gerek Türkiye için gerek dünyada depremde üstün performans artık lüks olarak görülmemeli ve bizler deprem mühendisi ya da inşaat sektöründe çalışan kişiler olarak büyük bir depremde her şehirde birkaç örnek bina ile övünmekten vazgeçip; bu şehirlerin, bu yerleşimlerin topyekün deprem etkilerinden korunabilmesine olanak sağlayan uygulamaları geliştirmek zorundayız.
