DEGÜDER güçlendirme çalışmalarına bilgi birikimiyle katkı vermeye hazır
İnşaat Dünyası Dergisi Kahramanmaraş’taki 7,7 ve 7,6’lık depremler sonrası Mart-Nisan 2023 sayısında “Deprem Özel Sayısı” hazırladı. Sektör paydaşlarına ve bilim insanlarına depreme dirençli kentler ve binalar için görüş ve önerilerini sorduk. DEGÜDER Başkanı Sinan Türkkan, “DEGÜDER üyeleri ile birlikte uzun yıllardır güçlendirme sektörüne hizmet veriyoruz. Marmara Bölgesi’nde beklenen deprem öncesi İstanbul ve çevre kentleri deprem dirençli yapmak için bilgi birikimimizi, yetkili kurumlarla paylaşmaya hazırız” dedi.
Türkiye’de bina güçlendirme çalışmaları önünde bilgi ve beceri yetersizliği nedeniyle önemli engeller olduğunu belirten DEGÜDER Başkanı Sinan Türkkan, “DEGÜDER üyeleri ile birlikte uzun yıllardır güçlendirme sektörüne hizmet veriyoruz. Marmara Bölgesi’nde beklenen deprem öncesi İstanbul ve çevre kentleri deprem dirençli yapmak için bilgi birikimimizi, yetkili kurumlarla paylaşmaya hazırız” dedi.
DEGÜDER, Kahramanmaraş’ta 7,8 ve 7,6’lık depremler sonrası afet bölgesindeki yapıların durumu ile ilgili ön değerlendirmelerinizden bahseder misiniz?
DEDÜGER olarak bölgede incelemeler yaptık. Bunlarla ilgili ön tespitlerimizi sosyal medya da paylaşıyoruz. Kapsamlı bir rapor hazırlayıp sunacağız. Ama hemen şunu söyleyebilirim ki deprem yönetmeliğine uymayan, yeterli kontrollük hizmeti almayan binalar maalesef kötü sonuçlara neden oldu. Tabii ki şehirleşme önce yapılaşmaya uygun zemin seçimi, jeoloji ve jeofizik mühendisleri ile başlar. Şehir planlama uzmanlarının sosyal donatılarıyla alt yapısıyla planlanmış bölgelerde yapılaşmaya izin verilmeli ve yapılan tüm yapılar mimar ve inşaat mühendislerinin kontrolü altında inşa edilmeli. Deprem gösterdi ki maalesef bundan çok uzaklardayız. Deprem bölgesinde fay hatları ve dere yatakları hiç dikkate alınmadan yapılaşma gerçekleşmiş.
2000 YILI ÖNCESİ BİNALARI PERFORMANS ANALİZİNDEN GEÇİRMELİYİZ
Depremin etkilediği 10 ilimizde bu kadar büyük bir yıkımın meydana gelmesinin sebebi 2000 öncesi inşa edilen yapılar mı? Bölgede güçlendirilmesi gereken bina sayısı biliniyor muydu?
Bunları genellemek çok doğru değil. 2000 yılından önce yapılmış ama depremden sonra ayakta olan çok sayıda bina da var. Son birkaç yıl içinde tamamlanmış binalarda da yıkılmalar oldu. Bunları genellemek yerine bina bazında incelemeler yapıp riskli binalarla ilgili acil kararlar alıp uygulamak daha doğru olacak. Ancak şunu da unutmamak gerekir. Özellikle 1990 yılı öncesinde hazır betonun yaygın olmadığı dönemde inşa edilen; el ile dökülen betonların yeterli olmadığı gözlemleniyor. Bu nedenle özellikle 2000 yılından önce yapılmış binalara öncelik verilerek performans analizlerinin yapılması lazım. Söz konusu binaları gerekiyorsa güçlendirme veya yeniden yapımın şartlarını kolaylaştırarak güvenli yapılar haline getirmeliyiz. İstanbul özelinde konuşacak olursak özellikle 2000 yılından önce yapılan binaları hızlı bir şekilde performans analizinden geçirmeliyiz. Performansı düşük binalarla ilgili çalışmaları hızlandırmalıyız.
BİNAYI YIKIP YAPMANIN MALİYETİ YÜZDE 40’I GEÇMİYORSA GÜÇLENDİRME YAPILMALI
Yıkıp yeniden yapmaya göre güçlendirmenin avantajları nelerdir? Yapıların hangisine ihtiyaç duyduğu nasıl belirlenir? Güçlendirilmiş bir yapı, yeni yapılmış bir bina kadar deprem dayanımına sahip olabilir mi?
Binaları yıkıp yapmak yerine güçlendirme yapılmasına binada yapılacak analiz sonucunda karar verilir. Yapılan ölçümlerde mevcut binanın hem sistem hem de malzeme açısından kötü sonuçlanması veya zemin değerleri yapılaşmaya uygun olmaması durumunda güçlendirme maliyetinin yıkıp yapma maliyetinin %40’ından daha fazlaya çıkması durumunda güçlendirme yapmaktan vaz geçilmektedir. Bu durum oluşmuyorsa bina güçlendirme yapılarak can güvenliği şartını sağlıyorsa güçlendirme tercih edilmektedir.
Binanızı ister yıkıp yeniden yapın ister güçlendirin her ikisinde de can güvenliği şartlarını sağlaması gerekiyor. Güçlendirme yapmanın yeniden yapmaya göre avantajları öncelikle çok daha hızlı tamamlanmakta, yeniden yapıma göre daha ekonomik. Yer kaybı oldukça düşük, imardan dolayı kayıpları varsa güçlendirmede etkilenmez. Bina güçlendirmesi çevresel faktörler açısından gerek doğal kaynakların kullanılması gerek çıkan atıkların doğada yarattığı tahribat ve tabii karbon salınımı açısından oldukça önemli avantajlar sağlamaktadır.
TÜRKİYE’DE GÜÇLENDİRME METOTLARI BETONARME YAPILARA GÖRE KURULMUŞTUR
Betonarme yapıların güçlendirilmesinde nelere dikkat edilmeli? Güçlendirme teknolojileri hakkında kısaca bilgi verir misiniz? Bu projeleri kimler yapabilir? İnşaat mühendisi mezunlarının imza yetkisi kullanımı ile ilgili Türkiye için örnek alınabilecek ve güvenliği sağlayacak bir sistem var mıdır?
Türkiye’de mevcut konut yapılarının nerdeyse tamamına yakını betonarme olarak inşa edilmiştir. Bu nedenle güçlendirme metotları, betonarme yapılar üzerine kurulmuştur. Güçlendirme çalışmalarında çok katlı betonarme yapının öncelikle zemin ile olan ilişkisine bakmak gerekir. Binanın temel sisteminin zemin için yeterli olup olmadığı tespit edilmeli, gerekiyorsa temel güçlendirilmelidir. Eğer binada deprem yüklerini karşılayacak perdeler yoksa ve hesaplarda buna ihtiyaç varsa perde ilavesi yapılmalıdır. Binayı güçlendirme çalışmaları betonarme olabileceği gibi çelik profillerle de desteklenebilir. Eleman bazında yetersizlikler dolayısıyla betonarme mantolama çelik veya karbon (FRP) elyaflar da kullanılarak güçlendirme yapılabilmektedir.
AYLARCA HATTA YILLARCA GÜÇLENDİRME RUHSATI BEKLEYEN BİNALAR BULUNUYOR
“Kentsel dönüşüm” kavramı “yıkıp yeniden yapmak” ile özdeşlemiş durumda. Yerel yönetimlerin ve mevzuatların güçlendirme projelerinin gerçekleştirilmesi için yeterli kolaylığı sağladığını düşünüyor musunuz? Bürokratik engellerle karşılaşılıyor mu?
Bu soruyu çok önemsiyorum. Kamuoyunda bilinenin aksine güçlendirmeye karşı bir önyargı olduğunu düşünüyorum. Pek çok belediyeye güçlendirme projesi ile başvuru yaptığınızda olumsuz bir yaklaşımla karşılaşıyorsunuz. Güçlendirmeye karşı olunduğu belirtiliyor. Belediyelerdeki bu karşı tutum uzman inşaat mühendisi eksikliğinden kaynaklanıyor. Sunduğunuz güçlendirme projesini inceleme bilgi ve becerisinden uzak oldukları için ret ediyorlar. Güçlendirme projelerini hemen ret etmeyen kurumlarımız da mevcut. Ancak buralarda da inanılmaz bürokratik engeller, bitip tükenmek bilmeyen şartlar var. Aylarca hatta yıllarca güçlendirme ruhsatı bekleyen binalar bulunuyor.
Söz konusu duruma bir örnek vermem gerekirse, 20 daireli kat kaloriferi ile ısınan binada güçlendirme yapmak istiyoruz ancak belediye güçlendirmede merkezi sisteme geçmeyi zorunlu tutarak aylarca oyaladı. Bunun güçlendirme ile ne alakası var denildiğinde, o zaman yıkıp yeniden binayı yapın cevabı ile karşılaşıyorsunuz. Pek çok konuyu bölge idare mahkemesine dava açarak çözmek durumunda kalıyoruz. Böyle olunca da yıllar boyu süren bekleme süreleri ortaya çıkıyor.
İNŞAAT MÜHENDİSLERİNE GÜÇLENDİRME EĞİTİMLERİ VERİYORUZ
Türkiye’de deprem mühendisliği teknolojisinin yaygınlaştırılması için DEGÜDER olarak hangi çalışmaları yürütüyorsunuz? Deprem olmasaydı 8 Şubat 2023’te bir çalıştay düzenleyeceğinizi duyurmuştunuz. Çalıştayın kapsamı ve amacı ile ilgili bilgi verebilir misiniz?
Biz DEGÜDER olarak güçlendirme konusuna ilgi duyan veya kendini bu konuda yetiştirmek isteyen inşaat mühendislerine konusunda uzman hocalarımız ile eğitimler vermekteyiz. Webinarlar düzenleyerek, bu eğitici programları youtube kanalımızda yayınlıyoruz. 8 Şubat 2023’te planladığımız çalıştayı gerçekleştirebilseydik, güçlendirme çalışmalarıyla ilgili sorunları ve çözüm yollarını Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile belediye yetkililerinin de katıldığı oturumlarda dile getirecektik. Kahramanmaraş’ta meydana gelen ve 50 binden fazla insanımızın hayatını kaybetmesine neden olan 7,8 ve 7,6 büyüklüğündeki depremler, Türkiye’de bina güçlendirmesi konusunun ne kadar önemli olduğunu bir kez daha bizlere gösterdi.
KONTROL SİSTEMİNİ PROJEDEN MALZEME SEÇİMİNE KADAR HER AŞAMADA HAYATA GEÇİRMELİYİZ
Olası İstanbul depremi öncesi DEGÜDER güçlendirme çalışmalarında nasıl bir rol oynayabilir? Bu konuda iş birliği yaptığınız kurumlar var mı?
DEGÜDER üyeleri ile birlikte uzun yıllardır güçlendirme sektörüne hizmet veriyoruz. Marmara Bölgesi’nde beklenen deprem öncesi İstanbul ve çevre kentleri deprem dirençli yapmak için bilgi birikimimizi, yetkili kurumlarla paylaşmaya hazırız. Şehirlerimizdeki binaları güçlendirme konusunda önemli katkılar verebilecek tecrübeye sahip olduğumuzu düşünüyorum. İster güçlendirme ister kentsel dönüşüm yapalım, önceliği imar yasası ve yerleşim planlamasına vermeliyiz. Jeoloji ve jeofizik mühendisleri yapılaşmaya uygun zemini olan bölgeler seçmeli. Bundan sonra devreye şehir plancıları girmeli ve inşa edilecek yapılar gerek altyapı gerek sosyal donatılarıyla yaşanabilir, güvenli kentler inşa etmemize katkı sunmalı. Mutlaka ama mutlaka kontrol sistemini projeden malzeme seçimine kadar her aşamada hayata geçirmeliyiz.
