Depreme karşı bina güçlendirme hakkında doğru bilinen yanlışlar
Deprem kuşağında yer alan Türkiye’de, eski yöntemlerle mühendislik hizmeti alınmadan yapılmış binalar büyük risk taşıyor. Buna karşın bu binaların yeniden yıkılma süreci oldukça uzun ve maliyetli. Bina güçlendirme çalışmaları ile yapının performans seviyesini yükseltmek ve iyileştirmek mümkün.
Bina güçlendirme çalışması yaptırmak isteyenler tarafından kentsel dönüşüm, bina tadilatı ve güçlendirme kavramı sıklıkla karıştırılıyor. Kulaktan kulağa dolaşan yanlış bilgilerin en az depremin etkisi kadar riskli olduğunu belirten MAPEI Genel Müdürü Selman Tarmur, bina güçlendirme konusunda doğru bilinen 5 yanlışı sıraladı:
YANLIŞ 1: Bina güçlendirme yerine binayı yıkıp yeniden yapmak daha az maliyetlidir
DOĞRU: Yıkıp yeniden yapmak yerine bina güçlendirmesi çok daha uygun maliyetlidir
Çoğu ev sahibi bina güçlendirme yerine yıkıp yeniden yapmanın daha avantajlı olduğu düşünse de binanın risklerinin tespit edilerek güçlendirilmesi, yıkıp yeniden yapmaya göre her açıdan daha avantajlıdır. Çünkü bina güçlendirme maliyeti, yıkıp yeniden yapmaktan çok daha düşüktür. Yeniden yapımla gerçekleştirilen kentsel dönüşüm yaklaşık 18 ay, güçlendirme ile kentsel dönüşüm 6-8 ay kadar sürüyor. Ayrıca güçlendirme yapılması düşünülen binanın maliyeti, yıkıp yapma maliyetinin yaklaşık 1/3’üne denk geliyor. Yalnızca İstanbul’da riskli olduğu belirtilen iki milyon konutun bir milyonu, yıkıp yeniden yapma maliyetinin yüzde 40’ına veya daha düşük bir rakama güçlendirilebilir. Buradan sonuçla İstanbul’da yapılacak güçlendirme çalışmalarında maliyet yüzde 60 azaltılabilir.
Bina güçlendirme çalışmalarında devlet desteğinden faydalanın
YANLIŞ 2: Güçlendirme çalışmaları yerine yalnızca kentsel dönüşüm kapsamında devlet desteği veriliyor
DOĞRU: Bina güçlendirme çalışmaları kapsamında daire sahiplerine devlet desteği veriliyor
Depreme karşı alınacak en büyük önlemlerden biri olan bina güçlendirme çalışmaları kapsamında devlet, güçlendirme çalışması yapan bina sahiplerine kira desteği sağlıyor. Desteklerden faydalanmak için risk çalışmaları ile bina güçlendirme projesinin hazırlanması gerekiyor.
Risk analizine yönelik güçlendirme projesi hazırlanmalı
YANLIŞ 3: Eski binalarda güçlendirme çalışması yapılamaz, hepsinin yıkılması gerekir
DOĞRU: Gerçekleştirilecek yapısal analiz sonucunda binanın güçlendirmeye uygun bulunması durumunda, eski binalarda da güçlendirme çalışması yapılabilir
Eski yöntemlerde, mühendislik hizmeti alınmaksızın yapılmış veya eski yönetmeliklerin günümüz yönetmelik şartlarını sağlamamasından dolayı; binalarda deprem performans tespiti çalışması ve binaların olası depremde sergileyecekleri davranışların ortaya konulması gerekir. Binalarda yapı geometrisinin ve donatı detaylarının tam olarak elde edilmesi, yapının inşa edildiği zeminin özelliklerinin ve bölgenin depremselliğinin incelenmesi, yapının inşasında kullanılan malzemelerin dayanım özelliklerinin belirlenmesi gerekir. Bu araştırmalar sonrasında toplanan veriler bir araya getirilerek yapının matematiksel modeli oluşturularak yapısal analizleri (statik ve dinamik) yapılarak, performans sonucuna göre binanın güçlendirme için uygun olup olmadığı kararlaştırılır. Bina güçlendirmesinin yeterli olduğu projelerde, binaların yıkılmasına gerek yoktur.
YANLIŞ 4: Ev sahipleri binanın riskli olup olmadığını anlayabilir
DOĞRU: Binanın riskli olup olmadığı alanında uzman kişiler tarafından yapılan ölçümler sonucunda anlaşılır
Bina sahipleri, yapılarının riskli olup olmadığını kendileri ölçemezler. Bina sahiplerinin ölçüm yaptırmadan, binalarının riskli veya çok sağlam olduklarını ifade etmeleri, gerçeği yansıtmaz. Yapıların risk faktörlerini ölçümlemek için alanında uzman inşaat mühendisleri aracılığı ile bilgilendirme amaçlı dayanıklılık raporu hazırlanması gerekir. Tespit çalışmaları kapsamında binanın kolonlarından ve zemininden alınan örnek parçalar ile analizler yapılmalı ardından güçlendirme çalışması ya da güçlendirmenin faydalı olmayacağı binalarda ise yıkıp yeniden yapmaya yönlendirilmesi gerekir.
YANLIŞ 5: Binayı yıkıp yeniden yapmak, yapısal güçlendirmeye göre daha sağlam olur
DOĞRU: Bina güçlendirme çalışmaları ile yıkıp yeniden yapılan binada aynı standartlarda mühendislik hizmeti alındığından sağlamlık dereceği aynı olur
Yıkıp yeniden yapılan bina ile güçlendirilen bina aynı standartlarda mühendislik hizmeti alır. Yıkıp yeniden yapılan binanın depreme dayanaklılığı ne kadarsa yapısal olarak güçlendirilmiş binada da aynı deprem güvenliği sağlanır. Yapısal güçlendirme çalışmalarında bina tamamen soyularak geriye kalan taşıyıcı sistem 2018 yılında yayınlanan son mevzuatlar kapsamında güçlendirilir. Ayrıca yeni yapılan binalarda daire başına düşen metre kare düşüş gösterirken, bina güçlendirme çalışmalarında tüm daireler metre kare kaybı yaşamaz.
