Şantiyelerde İş Güvenliği ve Önlemleri

İnşaat sektörü en fazla iş kazası olan ve en yüksek risk barındıran iş alanlarından biri. Baret gibi koruyucu ekipmanlar çoğu zaman basit ve önemsiz görülebilir. Ancak, bu tür ekipmanlar yaşanacak olası kazaları ve yaralanmaları önlemede hayati rol oynar. Bu nedenle, şantiyelerde iş güvenliği sadece prosedürde kalmamalıdır. Bu makalemizde, iş güvenliğinin önemine, yasal sorumluluklara ve cezai yaptırımlara değineceğiz.

Yayına Hazırlayan: Vasfiye Coşkun

İş Güvenliği Neden Bu Kadar Önemli?

İnşaat sektöründe yüksekten düşme, elektrik çarpması, ağır makine kazaları gibi kazalar meydana gelmektedir. Meydana gelen bu kazalar hem bireysel hem de kurumsal düzeyde etki yaratır. Bu nedenle iş güvenliği yalnızca can kayıplarını önlemekle kalmaz, aynı zamanda maliyet, üretim süreci ve itibarın korunması gibi açılardan önemli bir rol oynar.

Yeterli seviyede önlemler alınması güvenli bir çalışma ortamı yaratılmasını sağlar. Güvenli bir ortamda çalıştığını hisseden çalışanların morali ve verimliliği artar. İş güvenliğinin bir diğer önemi ise ekonomik ve kurumsal fayda sağlamasıdır. İş kazalarından sonra yüksek cezalar, sigorta primlerinin yükselmesi gibi iş vereni zorlayan masraflar doğar. İş güvenliği sayesinde bu maliyetler azaltılırken şirket itibarı güçlendirilir.

Her şeyden önemlisi iş güvenliği insan hayatını koruma altına almak ve toplumun güvenliğini temel almak ile başlar.

İş Güvenliğinde Yasal Sorumluluklar ve Cezai Yaptırımlar

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu iş verenlerin iş güvenliği ile ilgili net yükümlülüklerin yer aldığı bir kanundur. İş verenlerin bu kanunda yer alan durumları ihlal etmeleri durumunda hem idari hem de cezai yaptırımlar uygulanabilir. Bu kanunda yer alan bazı yükümlülükler ve yaptırımlar şu şekilde ele alınabilir:

1. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Genel Yükümlülükleri kapsamında:
2.  İşveren, olası risklerin önlenmesi için her türlü tedbiri almalı ve çalışanlarını bilinçlendirmek için eğitim ve bilgi verme organizasyonunu ayarlamak ile yükümlüdür.
3. İşveren alınan tedbirlere çalışanlarca uyulup uyulmadığını kontrol etmek ve eksikleri düzenlenmesini sağlamalıdır.
4. İçeriden veya dışarıdan gelebilecek tehlikelere karşı risk değerlendirilmesi yapılmalıdır.
5. Çalışana görev vermeden önce sağlık durumunun verilen göreve uygun olup olmadığı değerlendirilmelidir.
6. Yeterli bilgi ve talimata sahip olmayan çalışanın tehlikeli yerlere girilmesi engellenmelidir.
7. İşveren iş güvenliği ve sağlığı kapsamında her türlü araç ve gereçleri bulundurmak zorundadır. İşçiler de alınan önlemlere eksiksiz uymak zorundadır.
8. İşverenin Özel Yükümlülükleri:
9. Genel yükümlülüklerin yanı sıra risklerden kaçınma, kaçınmanın mümkün olmadığı risklerin analiz edilmesi, kaynağında mücadele edilmesi gerekir.
10. İş yerinin tasarımı, ekipmanı, çalışma şekli ve kullanılan metotlar sağlık ve güvenliğe olumsuz etki etmeyecek şekilde tasarlanmalıdır.
11. Teknik ve teknolojik gelişmelere uyum sağlanarak iş ortamı, çalışma şartları ve sosyal ilişkileri kapsayan genel bir önleme politikası oluşturulmalıdır.
12. Toplu koruma önlemleri kişisel koruma önlemlerine göre daha öncelikli olmalıdır.

Yukarıda belirtilen maddeler işverenin yükümlüğü olduğu kararların genelidir. Bunlar gibi iş güvenliği ve sağlığını ihlal edecek durumların yaşanması durumunda işverene idari para cezalarının yanı sıra cezai yaptırımlarda uygulanmaktadır. İdari para cezaları, risk sınıfına ve işletme büyüklüğüne göre farklı şekilde uygulanırken cezai işlemler işveren veya vekilinin taksirle yaralama veya ölüm gibi fiillerle doğrudan ilişkili olması durumunda uygulanır.

Temel İş Güvenliği Önlemleri

İnşaat alanlarında ve şantiyelerde risklerin büyük bir kısmı çalışanların kullanabileceği kişisel koruyucu donanım ve toplu koruma sistemleri ile önlenebilmektedir. İş güvenliğinde kullanılan bazı temel önlemler şunlardır:

• Kişisel Koruyucu Donanımları: Baret, güvenlik gözlüğü, eldiven, çelik burunlu ayakkabı ve yüksekte çalışanlar için emniyet kemeri gibi ekipmanlar işçi bedenini kazalara karşı doğrudan korur. Yaralanmaların önüne geçmek için bu ekipmanların sürekli kullanılması gerekir.
• Toplu Koruma Yöntemleri: Şantiyeler toplu olarak çalışılan ortamlar olduğu için toplu güvenlik önlemlerinin kullanılması önemlidir. Herkesin düşme ve çarpma gibi riskleri azaltmak için iskele, korkuluk, güvenlik ağı ve bariyer gibi toplu güvenlik önlemleri kullanılabilir.
• Risk Değerlendirme ve Planlama: Çalışmaya başlamadan önce potansiyel risklerin tespit edilmesi ve önleyici planların yapılması önemlidir. Başlamadan önce yapılan değerlendirmeler olası risklerin ortadan kaldırılması için önemlidir. Bu analizler, elektrik kabloları ve malzeme yerleşimi gibi konulara dikkat edilmesini sağlar.
• Alan Düzeni: Dağınık ortamlar kazaları tetiklediği için alan düzeni en temel unsurlardan biridir. Bu nedenle, şantiye alanının düzenli tutulması gerekir.
• Eğitim ve Denetim: Düzenli eğitimler ile çalışanların iş güvenliği alanında bilinçlendirilmesi sağlanabilir. Eğitimler sayesinde çalışanlar, olası riskleri önceden fark edebilir ve doğru müdahale yöntemlerini uygulayabilir hale getirilir.

Şantiye Sahası İş Güvenliği Önlemleri

İlk olarak, şantiye sahası giriş-çıkış noktaları net bir şekilde belirlenmeli ve sadece yetkilendirilmiş kişiler alana girebilmeli. Baret üzeri renk kodları sistemleri ve parmak izi sistemleri gibi yöntemler ile kontrolsüz giriş engellenirken çalışan güvenliği sağlanabilir. Ayrıca, şantiyenin çevresi herkesin görebileceği güvenlik uyarı levhaları ve fiziki bariyerlerle çevrilmelidir.

Bunun yanı sıra, acil durum ve müdahale planları hazırlanmalıdır. Şantiyede yangın, kaza ya da kimyasal dökülme gibi durumlar ile karşılaşılması durumunda acil toplanma alanları belirlenmeli. Daha sonra yangın tüpleri ve ilkyardım setleri sahada hazır olmalıdır. Ayrıca, çalışanlar acil durumlar ve kullanılacak ekipmanlar için bilgilendirici eğitimler almalıdır.

Makine ve Ekipman Güvenliği

En çok kazaya neden olan unsurlar arasında makine ve ekipmanlar yer almaktadır. Bu nedenle, kullanılan her türlü araç, vinç, forklift, transpalet veya elektrikli el aletlerinin en kullanışlı tercih edilmelidir. Bu ekipmanların işlevsel, güvenli ve kullanım amacına uygun olması işveren tarafından sağlanmalıdır. Standartlara uymayan veya bilinçsizce kullanılan her ekipman ciddi bir risk faktörüdür.

Ekipmanların güvenliğinin sağlanabilmesi ve olası kazaları engellemek için periyodik kontrollerin ve bakımının alanında uzman kişiler tarafından düzenli olarak yapılması gerekir. Ayrıca, yanlış kullanımın önüne geçmek için ekipmanlara dair yazılı talimat ve eğitim sunulmalıdır.

Sıkça Sorulan Sorular

Şantiyelerde iş güvenliği kimin sorumluluğundadır?

Kanunlara göre şantiyelerde iş güvenliğinin ana sorumluluğu işverendedir. İşveren, çalışanların sağlığını ve güvenliğini korumak için gerekli bütün önlemleri almakla yükümlüdür. Ancak çalışanlar da kurallara uymakla ve iş güvenliği talimatlarına göre hareket etmekle yükümlüdür.

Bir iş kazası olduğunda süreç nasıl işler?

Bir iş kazası meydana geldiğinde süreç hızlı ve mevduata uygun bir şekilde ilerlemelidir. İlk önce yaralıya ilk yardım yapılmalı ve gerekirse sağlık ekiplerine haber verilmelidir. Daha sonra kaza yeri fotoğraflanmalı ve olayla ilgili tutanak tutulmalıdır. Tutanak tutulduktan sonra işveren kazayı SGK’ya bildirmekle yükümlüdür.

Şantiye ortamında iş güvenliği için hangi önlemler alınmalıdır?

İş güvenliğinin sağlanabilmesi için öncelikle baret veya eldiven gibi kişisel koruyucu donanımları ve iskele gibi toplu korunma sistemleri sağlanmalıdır. Ayrıca, açık uyarı levhaları, yangın söndürücüler ve acil çıkış yönlendirmeleri yer almalıdır.

İş güvenliği yapılmazsa cezası nedir?

6331 sayılı kanunda belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen işletmeler için çalışan başına idari para cezası kesilmektedir. Ceza tutarı işletmenin büyüklüğüne ve ihlal durumlarına göre değişmektedir.

İş güvenliği eğitimi ne sıklıkla verilmelidir?

Her çalışana işe başlamadan önce iş güvenliği eğitimi verilmelidir. Daha sonra, çok tehlikeli iş yerlerinde her yıl, tehlikeli işyerlerinde 2 yılda bir ve az tehlikeli iş yerlerinde 3 yılda bir eğitim tekrarlanmalıdır.