Atık Yönetimi Nedir? Neden Gereklidir?

İnşaat sektöründe çevresel etkileri en aza indirme ve sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmak için önemli adımlar atılmaktadır. Bu adımların başında ise etkili atık yönetimi gelmektedir. Atık yönetimi sadece çevreyi korumakla kalmaz, aynı zamanda yapıların her aşamasında kaynakların verimli bir şekilde kullanılması ve maliyetlerin düşürülmesini sağlar. Peki, atık yönetimi nedir ve neden önemlidir? Tüm bu sorular ve cevaplarını bu yazıda ele alacağız.

Yayına Hazırlayan: Vasfiye Coşkun

Atık Yönetimi Nedir?

Atık yönetimi, bireylerin ve kurumların faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan atıkların çevreye ve insan sağlığına zarar vermeyecek bir şekilde toplanması, taşınması, işlenmesi, geri kazanılması ve bertaraf edilmesi süreçlerin tümüdür. Tıbbi, evsel, tehlikeli ve tehlikesiz atıkların yönetiminin tamamını kapsar. Temel amacı, atıkların çevreye olan zararlarını en aza indirmek ve daha sürdürülebilir bir çevre oluşturabilmektir.

Bu süreç, atıkların kaynağında azaltılması, yeniden kullanılması, geri dönüşümü ve enerji geri kazanımı gibi stratejileri içerir. Bu süreç sadece atıkların bertaraf edilmesi ile sınırlı değildir, aynı zamanda atıkların oluşumunun önlenmesi ve azaltılması, yeniden kullanımı ve geri dönüşümü gibi adımları kapsar. Bu yaklaşım, doğal kaynakların korunması, enerji tasarrufu sağlanması ve çevre kirliliğinin önlenmesi açısından önemli bir rol üstlenir.

Atık Yönetimi Neden Önemlidir?

Atık yönetimi, çevresel, ekonomik ve sosyal açıdan önemli olan bir konsepttir. Bu konseptin önemini vurgulayan bazı nedenler şu şekildedir:

• Kontrolsüz bir şekilde doğaya bırakılan atıklar toprak, su ve hava kirliliğine yol açabilmektedir. Bu disiplin, kirliliğin önlenmesi ve ekosistemlerin korunmasını sağlar.
• Bu kapsamda yapılan geri dönüşüm ve yeniden kullanım işlemleri hammadde ihtiyaçlarını azaltarak doğal kaynakların korunmasına yardımcı olmaktadır.
• Atıkların geri dönüştürülmesi, yeni ürünlerin üretiminde kullanılan enerji miktarını azaltmaya yardımcı olur.
• Zararlı mikroorganizmaların ve kimyasalların yayılmasına engel olarak halk sağlığını korunmasına yardımcı olur.
• Üretim maliyetlerini düşürdüğü için ekonomik anlamda da önemlidir.

Atık Yönetiminin Aşamaları Nelerdir?

Atık yönetimi, belirli aşamalardan oluşan sistematik bir süreçtir. Bu sürecin aşamaları şu şekildedir:

1. Atık Üretiminin Önlenmesi ve Azaltılması:

Bu sürecin en önemli adımı atık oluşumunun kaynağında önlenmesi veya en aza indirilmesidir. Bu adımın mümkün ve sürdürülebilir olabilmesi için hem bireysel hem de kurumsal düzeyde bilinçli tüketim alışkanlıkları geliştirilmesi önemlidir. Kaynakta azaltım hem doğal kaynakların korunmasına yardımcı olur hem de sonraki atık yönetimi süreçlerinde yükü hafifletir.

2. Atıkların Sınıflandırılması:

Oluşan atıkların etkin bir şekilde yönetilebilmesi için atıkların kaynağından doğru bir şekilde sınıflandırılması ve ayrıştırılması gerekir. Bu aşamada, organik, inorganik, tehlikeli ve geri dönüştürülebilir atıklar ayrı ayrı toplanmalıdır.

3. Atıkların Toplanması ve Taşınması:

Ayrıştırılan atıklar, uygun ekipman ve araçlarla toplanarak geri dönüşüm tesislerine veya bertaraf alanlarına taşınır. Bu aşamada farklı atık türleri için özel toplama ve taşıma yöntemleri uygulanabilmektedir. Ayrıca, atıkların çevreye zarar vermeden toplanması ve taşınması için gerekli önlemlerin alınması şarttır.

4. İşleme ve Geri Kazanım:

Bu aşamada, toplanan atıklar çevreye zarar vermeyecek ve ekonomik değer yaratacak şekilde geri dönüşüm tesislerinde işlenerek yeniden kullanılabilir hale getirilmektedir. Geri dönüştürülebilir atıklar, çeşitli işlemlerden geçirilir ve yeniden hammaddeye dönüştürülür.

5. Bertaraf:

Son aşamada ise geri dönüştürülemeyen veya yeniden kullanılmayan atıklar çevreye zarar vermeyecek şekilde bertaraf edilir.

Atık Yönetiminin Faydaları

Peki, doğru atık yönetiminin faydaları nelerdir? Gelin hep birlikte bakalım:

• Atıkların doğru yönetimi, toprak, su ve hava kirliliğini önleyerek ekosistemlerin korunmasına katkı sağlamaktadır.
• Geri dönüşüm ve yeniden kullanım süreçleri, hammadde ihtiyacını azaltarak doğal kaynakların korunmasına yardımcı olur.
• Doğru bir şekilde kullanılan bu disiplin ile maliyet tasarrufu sağlanabilmektedir.
• Geri dönüştürülebilir malzeme kullanımı ve atıkların doğru yönetimi, daha sürdürülebilir ve çevre dostu şehirlerin inşa edilmesine olanak tanır.
• Etkili bir uygulama toplumun yaşam kalitesini arttırırken bulaşıcı hastalıkların da yayılmasını engeller. Böylece, daha sağlıklı yaşam alanlarının oluşturulmasına katkı sağlar.
• İşletmelerin atık yönetimine ilişkin ulusal ve uluslararası yasal düzenlemelere uyum sağlamasına yardımcı olur.

Atık Yönetimi Yönetmeliği

Atık yönetimi yönetmeliği, 2 Nisan 2015 yılında resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından düzenlenen bu yönetmelik atıkların oluşumundan bertaraf edilmesine kadar tüm süreçleri kapsar. Bu yönetmeliğin asıl amacı, atık yönetimi aşamalarının çevreye zarar vermeden etkili bir şekilde yürütülmesidir. Ayrıca, kaynakların etkin kullanımı ve çevre kirliliğinin önlenmesi hedeflenmektedir.

23 Mart 2017 yılında yapılan değişiklikler ile bu yönetmeliğin kapsamı genişletilmiştir. Bu kapsamda, atık üreticileri taşıyıcıları, bertaraf edenleri ve geri dönüştürenleri için özel sorumluluklar getirilmiştir. Buna göre, bu faaliyetlerde bulunan işletmelerin çevre lisansı alması zorunludur. Ayrıca yönetmelik kapsamında bu faaliyeti sürdüren işletmeler sürekli olarak denetlenmektedir.

Sürdürülebilir Atık Yönetimi Uygulamaları

1. Kaynağında Ayrıştırma ve Toplama:

Bu sürecin en kritik aşaması, atığı oluştuğu noktada sınıflandırmaktadır. Bu uygulama sayesinde malzeme saflığını korurken geri dönüşüm verimliliği artar. Ayrıca, atık bertaraf tesislerinde ek ön işleme ihtiyaçları azalırken taşıma ve ayırma maliyetleri düşer.

2. Atık Yönetim Tesislerinin Yaygınlaştırılması

Yerel yönetimlerin ve özel sektörün iş birliğinde atık yönetim tesisleri yaygınlaştırılabilir. Bu uygulama sayesinde, bölgesel geri dönüşüm tesisleri, lojistik mesafeyi kısaltarak karbon salınımını azaltmaktadır.

3. Kompostlama ve Organik Atıkların Değerlendirilmesi

Organik atıkların kompostlama yöntemi kullanılarak değerlendirilmesi hem atık miktarını azaltır. Öte yandan bu uygulama kullanılan sentetik gübre ihtiyacını azaltır ve tarım alanlarında daha fazla organik gübre üretilmesine olanak sağlar.

4. Dijital Takip ve Yönetim Sistemleri

Atık işleme süreçlerinin dijital uygulamalar üzerinden takip edilmesi verimliliği artırır ve kaynakların daha etkin kullanılmasını sağlar.

5. Eğitim ve Farkındalık Çalışmaları

Bu alanda uygulanabilecek en önemli uygulama halkın bilinçlenmesidir. Toplumun tüm kesimlerine yönelik farkındalık eğitimleri, sürdürülebilir bir uygulama kültürünün oluşmasına destek olur.

Sıkça Sorulan Sorular:

Atık yönetiminin amaçları nelerdir?

Atık yönetiminin temel amacı, çevresel etkileri en aza indirerek insan sağlığını korumak, doğal kaynakların sürdürülebilirliğini sağlamak ve ekonomiye katkı sağlamaktır. Bu amaç doğrultusunda çeşitli stratejiler geliştirilmektedir.

Atık yönetimi neleri kapsar?

Atıkların oluşum aşamasından başlayarak toplanması, ayrıştırılması, taşınması, geri dönüştürülmesi, yeniden kullanılması ve nihai olarak bertaraf edilmesine kadar olan tüm süreci kapsamaktadır.

Atık yönetimi yönetmeliği yürürlükte mi?

Evet, atık yönetimi yönetmeliği hala yürürlüktedir. Ancak, 2015 yılında yürürlüğe girdikten sonra 2017 yılında çeşitli değişiklikler ve güncellemeler yapılmıştır.

Atık yönetim planını kim hazırlar?

Atık yönetim planı, atık üreten kurum, kuruluş veya projeden sorumlu olan gerçek veya tüzel kişiler tarafından hazırlanmaktadır. İnşaat, sanayi, sağlık ve hizmet gibi sektörlerde faaliyet gösteren işletmeler kendi faaliyetlerinden doğan atıkları yönetebilmek için bu planı oluşturmak ile yükümlüdür.

İnşaat atıklarının geri dönüşümü nasıl yapılır?

İnşaat atıklarının geri dönüşümü öncelikle sahada başlar. Sahada bulunan atıkların yerinde ayrıştırılması yapılır. Türüne göre sınıflandırıldıktan sonra geri dönüşüm tesislerine yönlendirilir. Bu tesislerde geri dönüştürülebilen malzemeler dönüştürülürken kullanılmayacak olanlar imha edilir.

Atık yönetimi neden bu kadar önemlidir?

Atık yönetimi, doğal kaynakların korunması, çevre kirliliğinin önlenmesi ve iklim değişikliğiyle mücadele için oldukça önemli bir disiplindir.